Upadki osób starszych – co zrobić, kiedy podopieczny straci równowagę?

Szacuje się, że co trzecia osoba po 65. roku życia doznaje upadku co najmniej raz w roku. Jest to zatem powszechny problem, a ponieważ skutki  upadku osoby starszej mogą być tragiczne, należy wiedzieć co do nich prowadzi i jak im zapobiegać. Nawet – z pozoru błahy upadek – może okazać się bardzo poważny, gdyż np. objawy urazu czaszki ujawniają się dopiero po jakimś czasie. Leczenie złamań, zwłaszcza kończyn dolnych, jest długotrwałe, a towarzyszące mu unieruchomienie prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia seniora, a nawet śmierci. Najważniejsze powinno być zatem zapobieganie upadkom, a z pomocą przychodzi tzw. fizjoprofilaktyka.

Przyczyny upadków u osób starszych dzieli się na dwa rodzaje – wewnętrzne i zewnętrzne. Te pierwsze są związane z procesami zanikowymi wynikającymi ze starzenia się organizmu. Zalicza się do nich:

Przyczyny zewnętrzne to czynniki środowiskowe, które mogą przyczynić się do upadku  – śliskie podłoże, przeszkody takie jak schody, wysokie progi, brak uchwytów, złe oświetlenie, niekorzystne warunki atmosferyczne (lód czy śnieg) itp.

Do najczęstszych skutków upadków osób starszych zalicza się: krwiaki, stłuczenia, naciągnięcia mięśni, złamania oraz urazy czaszki, w tym wstrząśnienia mózgu i krwotoki śródczaszkowe. Objawy urazów czaszki pojawiają się zazwyczaj dopiero po jakimś czasie. Konsekwencją upadku bardzo często jest także tzw. zespół poupadkowy, czyli lęk przed kolejnym upadkiem, powodujący ograniczenie codziennej aktywności ruchowej seniora. To z kolei rodzi dalsze konsekwencje i wpływa negatywnie na układy krążenia i oddechowy, narząd ruchu oraz stan psychiczny podopiecznego.

Zazwyczaj podczas upadku seniorzy łamią kości udową i ramienną, a także przedramienia i nadgarstka. Rzadsze są złamania żeber i kręgów. Najniebezpieczniejsze i dające najgorsze rokowania są złamania kończyn dolnych, gdyż dają liczne powikłania, wynikające głównie z unieruchomienia. Prowadzi ono do komplikacji takich jak: zapalenie płuc, zakrzepica żył głębokich, odleżyny, zaburzenia krążenia, zaparcia, zakażenia układu moczowego, zanik mięśni czy zaostrzenie osteoporozy. Im dłużej ono trwa, tym gorzej dla organizmu seniora. Długotrwałe unieruchomienie i związane z nim komplikacje często prowadzą do śmierci.

Najważniejsze jest to, by zapobiegać możliwym upadkom osób starszych – przede wszystkim poprzez wyeliminowanie ich przyczyn. Mieszkanie podopiecznego powinno być przystosowane tak, by unikać takich niebezpiecznych sytuacji. Codziennie funkcjonowanie seniorowi ułatwią np. poręcze, uchwyty łazienkowe, podpórki, maty antypoślizgowe, obuwie antypoślizgowe i dobrze stabilizujące stopę. Należy także wyposażyć podopiecznego w sprzęt taki jak laska, kule, balkonik. Warto również zapytać lekarza o możliwość modyfikacji dawek przyjmowanych leków, gdyż to one bardzo często są przyczyną zawrotów głowy i upadków.

Najważniejsze jednak jest regularne wykonywanie ćwiczeń poprawiających sprawność seniora. Można poprosić o pomoc fizjoterapeutę, który opracuje specjalny zestaw dla seniora, uwzględniający jego potrzeby i możliwości fizyczne. Potem senior powinien ćwiczyć regularnie, najlepiej codziennie, a opiekun może mu w tym pomagać i zachęcać go.

Taki zestaw powinien składać się z ćwiczeń poprawiających ruchomość stawów i elastyczność powięzi, siłę mięśniową, równowagę i koordynację oraz ogólną wydolność. Gdy ruchomość w stawach jest prawidłowa, to senior ma możliwość normalnie wykonywać czynności dnia codziennego, czyli chodzić, wchodzić po schodach, pochylać się, iść po zakupy itd. Czynności te nie powinny sprawiać problemów, jeśli osoba starsza regularnie ćwiczy.

Warto wiedzieć, że upadek osoby starszej po 75. roku życia u ok. 70% seniorów prowadzi do ciężkich urazów, a nawet śmierci. W związku z tym żadnego upadku nie należy lekceważyć.

W sytuacji, gdy podopieczny straci równowagę i przewróci się przede wszystkim nie należy panikować. Trzeba rzetelnie ocenić stan seniora – czy doznał poważnego urazu, wymagającego interwencji lekarskiej, czy nic poważnego mu się nie stało. Oczywiście może być tak, że objawy urazu nie będą widoczne od razu, więc należy obserwować podopiecznego. Pogotowie należy wezwać także, gdy senior po upadku straci przytomność. Do przyjazdu karetki należy kontrolować parametry życiowe w przypadku nieprzytomnego podopiecznego oraz przykryć go, by zapobiec wyziębieniu. Nie wolno zmieniać pozycji poszkodowanego, gdyż może to nasilić uraz. Jeśli podopieczny jest przytomny, należy go uspokajać, gdyż na pewno jest zdenerwowany, a w przypadku chorego na chorobę otępienną oszołomiony i splątany.

Jeśli seniorowi nic się nie stało, należy pomóc mu się podnieść. Nie należy jednak go dźwigać, lecz zrobić to poprzez asekurację i wydawanie odpowiednich pomocnych poleceń. Podnoszenie osoby starszej do pozycji siadu płaskiego i następnie do pozycji stojącej jest błędem. Jest to bardzo trudne nawet dla niezwykle sprawnego fizycznie opiekuna, a także podopiecznego, który musi podciągnąć kolana, a często nie może z uwagi na sztywność stawów. Poza tym szarpnięcie za ręce może doprowadzić do zwichnięcia barku zarówno seniora, jak i opiekuna. Osoba, która ma demencję starczą po upadku będzie zdezorientowana i wystraszona, dlatego należy pozwolić jej, by chwilę poleżała i uspokoiła się – można jej podłożyć poduszkę i przykryć.

Praca opiekuna seniora wiąże się z dużą odpowiedzialnością, ale daje też dużo satysfakcji i wiele innych korzyści – atrakcyjne oferty pracy można znaleźć na stronie: https://promedica24.com.pl/oferty-pracy/praca-w-niemczech/.