Opieka nad osobą z chorobą Parkinsona

Choroba Parkinsona to postępujące schorzenie ośrodkowego układu nerwowego polegające na zaniku komórek dopaminergicznych w mózgu.  Przyczyna póki co nie jest znana. Jest to bardzo często występująca choroba zwyrodnieniowa, która ujawnia się zazwyczaj po 50-60 roku życia, ale mogą zachorować także osoby młodsze. Wraz z wiekiem (po 65 roku życia) ryzyko zachorowania zwiększa się i wynosi 1,5%. Najczęstsze objawy to sztywność, spowolnienie, drżenie spoczynkowe i zaburzenia chodu. Postęp choroby prowadzi do niesprawności ruchowej, w tym upośledzenia czynności precyzyjnych. Dlatego wielu chorych w późniejszym stadium wymaga stałej opieki. Prawidłowa opieka nad pacjentem z chorobą Parkinsona jest bardzo ważna.

Ponieważ przyczyna choroby nie jest znana, nie ma skutecznego leku. Leczenie polega zatem na łagodzeniu objawów i spowolnieniu postępu procesu degeneracji komórek nerwowych.

Do charakterystycznych objawów choroby zalicza się: spowolnienie ruchowe (tzw. bradykinezja), drżenie, sztywność mięśniową oraz niestabilność postawy. Początek choroby jest jednostronny, asymetryczny. Ta asymetria utrzymuje się do końca życia, nawet gdy objawy są już obustronne.

Główny objaw, czyli spowolnienie ruchowe polega na wolniejszym wykonywaniu wszystkich czynności. Występuje problem z rozpoczęciem ruchu i z jego przyspieszeniem. Drżenie ma charakter drżenia spoczynkowego, czyli np. drżenia kończyn w bezruchu, a w późniejszym etapie choroby także podczas ruchu. Sztywność mięśniowa dotyczy zazwyczaj kończyn, ale także tułowia, szyi i twarzy. Efektem tego objawu jest charakterystyczna dla tej choroby pochylona sylwetka. Niestabilność postawy to trudność z utrzymaniem równowagi skutkująca upadkami. Inne objawy choroby Parkinsona to: zaburzenia mowy, pogorszenie pamięci, spowolnienie myślenia, zmiany nastroju, apatia, objawy wegetatywne (np. zaburzenia kontroli czynności fizjologicznych i inne).

Diagnoza choroby Parkinsona często jest wstrząsem dla chorego i jego rodziny. Pacjenci i ich bliscy boją się niedołęstwa, do którego prowadzi. Niezwykle ważna w leczeniu tego schorzenia jest nie tylko farmakologia, która jedynie spowalnia postęp choroby, ale także prawidłowa opieka nad chorym ze strony rodziny czy opiekuna. Pacjent zwłaszcza w późniejszym stadium choroby wymaga całodobowej opieki.

Choroba ta dotyka nie tylko samego chorego, ale i jego bliskich, którzy często potrzebują psychoterapii. W wielu przypadkach rodzina nie może poradzić sobie sama z opieką nad pacjentem z chorobą Parkinsona i potrzebuje wsparcia w postaci opiekuna. Często także sytuacja rodzinna wymaga umieszczenia chorego w ośrodku, w którym otrzyma profesjonalną opiekę. Dzieje się tak dlatego, że opieki tego typu nie da się połączyć z pracą. W takim przypadku dobrym rozwiązaniem jest zatrudnienie opiekuna.

Prawidłowa opieka nad chorym, organizowanie mu zajęć, ćwiczenie z nim czy w końcu odpowiednie przygotowanie domu pacjenta są niezmiernie ważne, ale zawsze należy pamiętać, że najistotniejsze jest pozytywne nastawienie rodziny, opiekuna oraz samego chorego. Okazywanie podopiecznemu wsparcia emocjonalnego czy zwykły uśmiech są często ważniejsze niż inne aspekty opieki.

Jedną z najważniejszych kwestii są ćwiczenia, które powinno się wykonywać przy drżeniu spoczynkowym. Tego typu ćwiczenia pozwalają na pozbycie się tego uciążliwego objawu na czas ich trwania. Oczywiście ich rodzaj i intensywność powinny być dostosowane do potrzeb konkretnego chorego i możliwości fizycznych oraz psychicznych. Jeśli chory nie porusza się samodzielnie, niektóre ćwiczenia może wykonywać w łóżku. Chory powinien wykonywać ćwiczenia regularnie oraz spacerować, jeśli oczywiście jest w stanie.

Choremu należy także organizować różne zajęcia, w tym te zręcznościowe i logiczne. Mogą to być zajęcia domowe, czyli np. porządki oraz zakupy, gry, wspólne czytanie czy oglądanie programów telewizyjnych, a także słuchanie muzyki, która kojąco wpływa na wielu chorych. Bardzo ważne jest to, by nie wyręczać chorego we wszystkich domowych obowiązkach – jeśli wykonuje je bez problemów i z ochotą, to nie powinno się mu tego zabraniać. Poza tym dzięki temu, że coś robi, czuje się potrzebny i bardziej samodzielny. Wszelkie aktywności domowe to także ćwiczenia fizyczne.

Oprócz ćwiczeń fizycznych należy wykonywać z chorym ćwiczenia pamięci, które są pomocne w amnezji dotykającej chorego. Pacjent zapomina imiona, nazwy przedmiotów i inne rzeczy, dlatego warto jak najczęściej przywoływać wspomnienia. Pomocne mogą być także gry logiczne takie jak szachy oraz obsługa komputera.

Istotne jest również ćwiczenie mowy, gdyż z czasem staje się ona mniej zrozumiała, a nawet bełkotliwa. Dobrym sposobem jest czytanie i opowiadanie choremu oraz wspólne powtarzanie wyrazów, a także zwykła rozmowa.

Choremu na Parkinsona należy zapewnić odpowiednią ilość spokojnego snu i odpoczynku. Bezsenność czy inne problemy ze snem powodują, że chory jest zmęczony i drażliwy.

Jeśli chory na chorobę Parkinsona mieszka w domu, a nie w ośrodku, to trzeba go odpowiednio przystosować do jego potrzeb. Najważniejsze jest to, by nie miał utrudnionego swobodnego poruszania się po pomieszczeniach. Chodzi to o usunięcie wszelkich przeszkód takich jak dywany, chodniki, wystające elementy, wysokie progi itp. Jeśli podłogi są stosunkowo śliskie, to chory powinien chodzić w podgumowanych pantoflach. Oczywiście bardzo ważne jest odpowiednie wyposażenie kluczowych pomieszczeń, czyli łazienki, toalety i kuchni.

W łazience wanna/brodzik powinny znajdować się nisko, by wejście do nich nie stanowiło problemu. Poza tym konieczne jest umieszczenie w środku maty antypoślizgowej oraz uchwytów ułatwiających korzystanie i zabezpieczających przed upadkiem. Takie uchwyty powinny znajdować się także w toalecie i wszędzie tam, gdzie są potrzebne. Dostęp do rzeczy, z których chory korzysta powinien być łatwy. Nie powinno się ich umieszczać w wysokich szafkach. Wszystkie pomieszczenia powinny być dobrze oświetlone, także w nocy.

Osoba chora powinna mieć także dostęp do tzw. pomocy ortopedycznych, czyli laski, kuli i balkonika, które ułatwiają poruszanie się.

Wiele osób starszych choruje na chorobę Parkinsona. Opieka w domu nie jest łatwa, ale jeśli dom czy mieszkanie będą odpowiednio przystosowane, to chory będzie czuł się i poruszał lepiej.