Arteterapia – terapia przez sztukę
Arteterapia jako jedna z metod terapeutycznych wykorzystuje wiele technik plastycznych: rysunek, malarstwo, rzeźbę, tkaninę artystyczną, collage i inne. Ta forma terapii ma być spontanicznym procesem tworzenia i nie wymaga od osób w niej uczestniczących doświadczenia lub zdolności artystycznych.
Celem stosowania metody u osób starszych jest przede wszystkim utrzymanie bądź podniesienie ich poziomu fizycznego, stanu umysłowego i emocjonalnego. Jeżeli senior stał się uczestnikiem zajęć poza domem, musimy towarzyszyć mu zawsze w drodze i na zajęciach.
Podstawowe funkcje terapeutyczne
Podstawowe funkcje terapeutyczne arteterapii to:
- funkcja korekcyjna – sztuka pomaga odzyskać równowagę psychiczną, rozładować frustracje, zmniejszyć depresje czy lęki, pomaga zmienić negatywne nastawienie w pozytywne oraz niweluje agresywne zachowania,
- funkcja edukacyjna – sztuka, wzbogacając wewnętrzne życie człowieka, kształci intelekt i pogłębia emocjonalną treść życia,
- funkcja rekreacyjna – sztuka służy zabawie, umożliwiając swobodną ekspresję osobowości oraz dodaje dynamizmu życiowego.
W naszej codziennej pracy możemy wykorzystywać elementy arteterapii jako jedną z form urozmaicania czasu naszego podopiecznego.
Przykłady zajęć
- Projekt hafciarski – potrzebne są: kolorowe kredki lub flamastry i arkusz papieru w kratkę. Poprośmy podopiecznego, aby zaznaczając kolorami kratki (krzyżyki lub kropki) narysował jakiś obrazek, projekt na wyhaftowaną makatkę lub obrazek na poduszkę.
- Obraz na desce do krojenia – możemy urozmaicić czas przygotowania posiłku. Wcześniej obrane do zupy lub gulaszu warzywa kroimy z podopiecznym na kawałki, zanim wrzucimy je do garnka, prosimy podopiecznego lub razem z nim układamy portret z warzyw na desce. Włosy możemy zrobić z pora, usta z marchewki lub papryki… inwencja należy do seniora.
- Origami – może być całkiem proste. Możemy zachęcić podopiecznego do zrobienia samolotu lub tulipana. Pamiętajmy, że efekty składanego papieru zależą od gatunku, jakiego użyjemy, inne rzeczy powstaną z serwetki, inne z kartki papieru podaniowego. Wszystkie zajęcia polegające na składaniu papieru bardzo usprawniają ręce i pobudzają wyobraźnię. Warto zachęcić podopiecznego chorego na reumatyzm lub chorobę otępienną do tego typu aktywności.
- Paper maché – możemy zaproponować podopiecznemu zrobienie maski lub innej płaskorzeźby z masy plastycznej. Przepis na masę: Drobne kawałki ligniny lub papieru toaletowego moczymy w wodzie i rozdrabniamy palcami. Odciskamy i wkładamy do naczynia z gęstym klejem wykonanym z mąki. Kleju powinno być mniej niż mokrego papieru. Całą masę dokładnie wyrabiamy ręką, rozcierając kawałeczki papieru. Masa jest gotowa do użycia. Gotową maskę lub figurkę suszymy aż stwardnieje, można ją później pomalować.
- Rysunek – wiele osób podczas rozmowy lub skupiania się rysuje jakby podświadomie coś w kalendarzu, zeszycie lub na serwetce. Tego typu aktywność u osób starszych jest bardzo pożądana, ponieważ usprawnia pracę rąk i rozładowuje napięcie. Dbajmy o to, aby podopieczny miał pod ręką zatemperowany ołówek i kartkę. Możemy go również zachęcać do tego typu działań, prosząc o naszkicowanie np. martwej natury.
- Malowanie – jeśli nasz podopieczny lubi malować, powinniśmy go do tego zachęcać i stworzyć mu odpowiednie warunki, przygotowując miejsce w domu, które łatwo sprzątnąć zmywając farbę z podłogi. Lepiej, jeśli senior używa farb wodnych i maluje na kartonie. Obecnie można kupić gotowe kolorowanki, które wykazują również działanie antystresowe.
- Wycinanki – niezwykle prosta i skuteczna forma arteterapii jak również doskonała forma spędzania wolnego czasu. Potrzebne będą kolorowe wycinanki, klej, nożyczki, białe kartki papiery, lub inne materiały, które chcemy wykorzystać.
Używanie farb przez podopiecznego ma bardzo ważny wpływ terapeutyczny, ponieważ kolor oddaje nastrój podopiecznego i wyraża jego ekspresję, uwalniając od stresu. Jeśli podopieczny wcześniej nie malował, raczej nie przekonamy go do uprawiania tego typu aktywności, jednak, jeśli jest to jego hobby, podtrzymujmy to zainteresowanie.
W twórczości seniora nie chodzi o to, by stworzył dzieło, lecz o to, by wyraził swoje emocje i dobrze się bawił, zachowując sprawność manualną i intelektualną.
