Jak bardzo zmieniły się potrzeby seniorów na przestrzeni lat?

Ludzie żyją coraz dłużej, mimo dość dużej zachorowalności na choroby cywilizacyjne i choroby wieku starczego, takie jak choroby neurodegeneracyjne. Za seniorów uznaje się coraz starsze osoby. Kiedyś osobę 50-letnią uznawano, że tę, która wchodzi w jesień życia, dziś to osoba w średnim wieku. Seniorzy stanowią bardzo dużą grupę społeczną i to grupę mającą swoje potrzeby, które z biegiem lat zmieniają się tak samo, jak zmienia się świat wokół. Na szczęście obecnie nikogo nie dziwi już coraz większa aktywność seniorów przejawiająca się na wielu polach. Zaspokojenie lub nie potrzeb osób starszych, a więc także dość często chorujących na jakieś choroby, ma ogromny wpływ na jakość ich życia, a co za tym idzie także leczenia. Zwracanie uwagi na potrzeby osób w starczym wieku umożliwia podniesienie jakości życia zarówno w aspekcie zdrowia psychicznego, jak i fizycznego.

Wiadomo, że starość nie jest taka jak kiedyś. Potrzeby osób starszych i co za tym idzie życie seniorów zmienia się na przestrzeni lat. Wpływ na to ma nie tylko zmieniająca się rzeczywistość i rozwój technologii, ale także coraz dłuższe życie. Z biegiem lat zmienia się także pojęcie seniora. Na początku XX wieku za osobę starszą uważano 60-latka, a dziś dopiero 65-latka, natomiast niedługo seniorem będzie dopiero 70-latek itd.

Dziś seniorzy prowadzą aktywne życie i nie poprzestają na siedzeniu w domu, oglądaniu telewizji i rozwiązywaniu krzyżówek. Mają dużo większe oczekiwania i potrzeby. Poza tym czują się dużo młodsi psychicznie niż stanowi to ich metryka. Mimo, że najczęściej są na emeryturze i nie pracują, to jednak spędzają aktywnie czas. Spotykają się ze znajomymi, mają aktywny udział w życiu kulturalnym miasta, zajmują się ogródkiem, uczęszczają na zajęcia licznie powstałych uniwersytetów trzeciego wieku, uprawiają różne formy aktywności fizycznej, podróżują, surfują po internecie, a także oczywiście zajmują się dość wyczerpującym zajęciem, jakim jest opieka nad wnukami. Mają zatem swoje zainteresowania i pasje, które mają czas spełniać na emeryturze. Na pewno byliby jeszcze bardziej aktywni, gdyby pozwalały na to seniorskie finanse, które jak wiadomo są jednak skromne. W wielu przypadkach także życie seniorów nie jest takie, jakie by chcieli z uwagi na stan zdrowia.

Potrzeby osób starszych, tak jak osób w każdym wieku, dzielą się na podstawowe (egzystencjalne) i potrzeby wyższego rzędu. Oczywiście różnią się one w pewnym stopniu od potrzeb osób młodszych głównie z uwagi na poziom sprawności, stan posiadania i doświadczenie życiowe. Seniorzy mają mieszkanie lub dom, emeryturę i rodzinę, dlatego nie muszą zajmować się sprawami takimi jak robienie kariery, zarobkowanie czy szukanie partnera i planowanie założenia rodziny. Choć oczywiście z pracą zarobkową nie zawsze tak jest, gdyż wielu seniorów dorabia do emerytury, która jak wiadomo jest dość niska. Ci, którzy nie pracują mają dużo wolnego czasu i w związku z tym duże możliwości jego zagospodarowania.

Podstawowe potrzeby każdego człowieka, w tym także seniora, to potrzeby fizjologiczne oraz potrzeba bezpieczeństwa. Do tych pierwszych zalicza się: jedzenie i picie, załatwianie potrzeb fizjologicznych w dosłownym znaczeniu, higienę i poczucie ciepła. Osobom leżącym, które nie są w stanie same zapewnić sobie tych potrzeb, należy pomóc. Także seniorom będącym w lepszej kondycji przydaje się pomoc w postaci zrobienia zakupów, przygotowania posiłków, pomocy w kąpieli czy umyciu głowy, sprzątania i dbania o komfort termiczny w mieszkaniu. Poza tym senior chce czuć się bezpiecznie, a zatem musi mieć zapewnioną opiekę medyczną, pielęgniarską i opiekuńczą. Może czuć się tak, gdy wie, że w razie czego, bez względu na porę dnia ktoś mu pomoże.

Potrzeby podstawowe muszą być zaspokojone w pierwszej kolejności. Dopiero wtedy można myśleć o tzw. potrzebach wyższego rzędu. Zapraszamy na poradnik opieki nad osobami starszymi Promedica24, gdzie dowiesz się więcej na temat podstawowych potrzeb seniorów.

Potrzeby tego rodzaju są uzależnione u każdego człowieka, w tym także seniora, od wcześniejszego życia, pozycji społecznej, stosunków rodzinnych, wykonywanego zawodu i zainteresowań. Wiadomo, że jeśli ktoś pracował jako naukowiec czy artysta to będzie miał innego rodzaju potrzeby niż osoba wykonująca pracę czysto fizyczną. Każdy senior posiada takie potrzeby, tylko może sobie zdawać z tego sprawę mniej lub bardziej. Zaspokojenie tych potrzeb jest nie mniej ważne niż zaspokojenie tych podstawowych. Do tego rodzaju potrzeb zalicza się potrzeby: przynależności, szacunku, uznania i przydatności, poznawcze, estetyczne, samorealizacji oraz duchowe.

Polega na tym, że senior potrzebuje kontaktu z rodziną i przyjaciółmi, tj. wchodzenia w bliskie relacje. Nie chce czuć się samotny i wyalienowany. Dlatego nawet jeśli członkowie rodziny przebywają daleko lub są zapracowani, należy umożliwić seniorowi kontakt choćby telefoniczny. Warto także aby opiekun rozmawiał z seniorem o miłych wydarzeniach rodzinnych. Warto zachęcać osobę starszą do wszelkich spotkań towarzyskich, ze znajomymi, sąsiadami, grupą religijną itp., by miała poczucie przynależenia do jakiejś społeczności.

Jest to jedna z ważniejszych potrzeb osób starszych. Aby ją zaspokoić, należy dać seniorowi szansę wykorzystania swojego doświadczenia życiowego oraz realizowania swoich zainteresowań i rozwijania ich. Ważne, by senior robił coś, co sprawia, że czuje się potrzebny innym, choćby angażował się w codzienne prace domowe. Poza tym nigdy nie wolno traktować osób starszych, nawet tych leżących i chorujących na choroby otępienne jak dzieci.

Tego typu potrzeby można zaspokajać poprzez oglądanie programów telewizyjnych, czytanie książek i prasy, przeglądanie stron internetowych czy rozmowę. Każdy, także senior, ma potrzebę zdobywania nowej wiedzy.

Dotyczą samego seniora, jak i jego otoczenia. Należy chwalić osoby starsze, że wyglądają dobrze, młodo itd. Poza tym każdy, oczywiście w różnym stopniu, ma potrzebę obcowania ze sztuką. Można zatem seniora zabrać do teatru, galerii czy na koncert lub zachęcać go do aktywności artystycznej (np. malowania, śpiewania czy aktorstwa).

Należy pozwolić seniorowi na wykonywanie czynności, które sam chce wykonywać. Nigdy nie należy go wyręczać, jeśli nie ma takiej potrzeby. Można ewentualnie zaproponować pomoc. Nie wolno zniechęcać osoby starszej do żadnej aktywności, a wręcz należy zachęcać.

Wiele osób, w tym także seniorzy mają potrzeby duchowe. Często z wiekiem stosunek do wiary zmienia się i na przykład seniorzy stają się bardziej religijni. Nie należy tego negować czy jakkolwiek wpływać na seniora w tej kwestii. Wiara jest sprawą indywidualną i jeśli senior chce aktywnie uczestniczyć w życiu kościoła, należy mu to umożliwić.

Amerykański gerontolog Clark Tibbitis stworzył bardzo trafną klasyfikację potrzeb psychospołecznych osób starszych. Do potrzeb tych zalicza się:

Oczywiście potrzeby te mają u każdego seniora inną, indywidualną hierarchię. Jednak ich niezaspokojenie prowadzi zazwyczaj do wielu negatywnych skutków takich jak: poczucie beznadziei, bezsensu życia, zaburzenia snu, depresja i zmiany emocjonalne.

Dość często potrzeby psychologiczne osób starszych i psychospołeczne są lekceważone przez rodzinę i opiekunów. Należy jednak pamiętać, że ich zaspokojenie jest równie ważne jak zaspokojenie podstawowych potrzeb. Bardzo ważna jest dla seniora, jak i dla każdego człowieka, potrzeba komunikacji, czyli po prostu rozmowa, wyrażanie myśli i uczuć, a przede wszystkim potrzeba bycia wysłuchanym przez drugiego człowieka. Niestety w dzisiejszym świecie bliscy i rodzina seniora nie ma czasu na zwykłą rozmowę. A taka zwykła rozmowa może naprawdę zdziałać wiele dobrego, w tym znacząco poprawić nastrój seniora i jego nastawienie do świata.

Brak możliwości zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu ma wiele negatywnych następstw. Zalicza się do nich poczucie bezsensu życia. Seniorzy mogą być niespokojni i mieć zmienne nastroje, a nawet może pojawić się agresja. Oczywiście najczęstszym negatywnym skutkiem jest depresja, a co za tym idzie także zaburzenia snu, które działają destrukcyjnie na psychikę.