Jak opiekować się podopiecznym z cukrzycą?

Cukrzyca u osób starszych występuje dość często, tzn. dotyczy ok. 40% osób w wieku powyżej 65 lat. Dzieje się tak dlatego, że z wraz z wiekiem organizm wydziela mniej insuliny, a ponadto przyjmowanie leków na obniżenie ciśnienia przyczynia się do występowania zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Cukrzyca u seniora niesie za sobą ryzyko ciężkich powikłań, dlatego odpowiednia opieka diabetologiczna jest tak ważna. Przed wyjazdem do pracy jako opiekunka osób starszych, warto dowiedzieć się jak opiekować się seniorem z cukrzycą i na co należy zwracać uwagę podczas codziennych czynności.

Cukrzyca to schorzenie przewlekłe o charakterze metabolicznym. W chorobie tej występuje niedobór lub nieprawidłowe działanie insuliny, co skutkuje podwyższeniem poziomu glukozy we krwi. Wyróżnia się dwa typy cukrzycy – typ 1 (insulinozależny) oraz typ 2 (insulinoniezależny). Cukrzyca u seniora to najczęściej typ 2. Najczęściej rozwija się po kryjomu – chorują przede wszystkim osoby starsze otyłe lub z nadwagą, z nadciśnieniem, wysokim poziomem cholesterolu i mało aktywne fizycznie.

Do typowych objawów cukrzycy u osób starszych zalicza się:

Zdarza się jednak, że objawy cukrzycy u seniora są inne niż u osób młodszych, co powoduje, że rozpoznaje się ją dużo później. Do takich nietypowych objawów zaliczyć można: zaburzenia osobowości, problemy z pamięcią, nietrzymanie moczu, nawracające infekcje – zwłaszcza dróg moczowych, zakażenia grzybicze, zaburzenia snu, pogorszenie mobilności, złe samopoczucie. Są to symptomy charakterystyczne także dla innych schorzeń oraz podeszłego wieku, dlatego zazwyczaj nie łączy się ich akurat z cukrzycą.

Zarówno hipoglikemię, jak i hiperglikemię można rozpoznać po samopoczuciu i zachowaniu się podopiecznego oraz wyniku pomiaru cukru we krwi. Do objawów hipoglikemii, czyli niskiego poziomu cukru zalicza się:

Zazwyczaj do spadku poziomu cukru we krwi dochodzi po wysiłku fizycznym lub w przypadku ominięcia posiłku. Co opiekun powinien zrobić, gdy zauważy u podopiecznego wyżej wymienione objawy? Najszybszym, a więc najlepszym sposobem na podniesienie poziomu glukozy jest podanie cukru w jakiejkolwiek postaci. Jednak najszybciej działa glukoza rozpuszczona w wodzie. Może to być także zwykły cukier, osłodzona herbata, sok czy kola. Cukier w którejkolwiek z tych form można podać jedynie w sytuacji, gdy podopieczny jest przytomny. Jeśli jest już nieprzytomny, należy jak najszybciej wezwać karetkę, aby zapobiec zapadnięciu w śpiączkę cukrzycową. Może ona doprowadzić do trwałych zaburzeń układu nerwowego, a nawet śmierci. Występuje wtedy, gdy poziom glukozy spadnie do ok. 20 mg/dl. Chory w ciągu kilkunastu minut może stracić przytomność. Osobie nieprzytomnej nie można podawać cukru do ust. Należy go ułożyć w pozycji bocznej, z odchyloną głową i wezwać pogotowie.

Z kolei hiperglikemia to wysoki poziom cukru we krwi. Towarzyszą mu objawy takie jak:

W każdym przypadku hiperglikemii należy jak najszybciej zawiadomić lekarza. Powikłaniem takiego stanu stwarzającym bezpośrednie zagrożenie życia jest kwasica ketonowa, która może prowadzić do śpiączki hiperglikemicznej, a w konsekwencji nawet do śmierci.

Jeśli podopieczny jest przytomny i wynik pomiaru cukru wskazuje na hiperglikemię, to należy podać mu do picia wodę z solą, aby zapobiec odwodnieniu i wypłukać nadmiar cukru z organizmu.

Gdy okaże się, że podopieczny jest diabetykiem, należy zapoznać się z poradnikiem opieki nad seniorem. Cukrzyca to poważna choroba i opiekun musi wiedzieć jak pomagać na co dzień, rozpoznawać niepokojące objawy i co robić w sytuacjach nagłych. Najważniejsze w prawidłowym postępowaniu przy cukrzycy u osób starszych jest stosowanie właściwej diety (tzw. diety cukrzycowej), podejmowanie aktywności ruchowej oraz oczywiście przyjmowanie leków/insuliny i regularne monitorowanie poziomu glukozy we krwi.

W cukrzycy niezmiernie ważne jest regularne przyjmowanie insuliny/leków oraz monitorowanie poziomu glukozy we krwi. Pominięcie dawki insuliny może prowadzić do hiperglikemii, z kolei za duża dawka do hipoglikemii. Niemniej ważna jest też kontrola wagi i parametrów życiowych, w tym ciśnienia i tętna.

Oprócz stosowania diety ważne jest również to, by diabetyk jadł posiłki regularnie, gdyż pominięcie któregoś z nich może skutkować spadkiem poziomu glukozy i doprowadzić do hipoglikemii.

Dieta cukrzycowa to po prostu dieta oparta o zasady zdrowego żywienia. Powinna być bogata w błonnik – czyli produkty pełnoziarniste takie jak: kasze, ryż, makaron, nasiona, orzechy, warzywa (marchew, karczoch, brukselka, pomidory, szpinak, brokuły) i owoce (śliwki, morele, brzoskwinie, jabłka). Senior-diabetyk powinien unikać jedzenia białego cukru, słodyczy, mocno przetworzonych pokarmów oraz picia słodkich napojów takich jak napoje gazowane i soki. W zamian za to powinien sięgać po produkty o niskim indeksie glikemicznym.

W diecie cukrzycowej wcale nie chodzi tylko o niejedzenie cukru, ale o unikanie produktów i potraw, które prowadzą do przyrostu masy ciała i otyłości.

Dzięki dobrze zbilansowanej diecie można utrzymać pożądany poziom glikemii i co za tym idzie poprawić samopoczucie podopiecznego.

W cukrzycy ogromne znaczenie ma także aktywność ruchowa seniorów oraz obniżenie masy ciała, gdy podopieczny ma nadwagę lub jest otyły. Wysiłek fizyczny powinien być regularny. Jego dobroczynne działanie przejawia się m.in. w: zmniejszeniu zapotrzebowania na insulinę i zwiększeniu wrażliwości tkanek na jej działanie, uzyskaniu lepszego wyrównania cukrzycy oraz zapobieganiu wzrostowi poziomu cukru we krwi po spożytym posiłku. Poza tym dzięki niemu można ustrzec się przed przewlekłymi powikłaniami cukrzycy.

Ważna uwaga! Opiekun musi uważać, gdyż nieplanowana aktywność fizyczna seniora-diabetyka może skutkować niedocukrzeniem. Przed podjęciem wysiłku należy zmierzyć poziom cukru i mieć na wszelki wypadek coś słodkiego – np. żel z glukozą, batonik, cukierki, kostki cukru.

Jeśli mamy do czynienia z cukrzycą u seniora, który ma problemy z poruszaniem się, to powinien mieć zapewnioną rehabilitację, która znacząco poprawia efekty leczenia.

Opiekun musi być także czujny, by w porę zauważyć i rozpoznać objawy hipo- lub hiperglikemii, o których mowa wyżej.